Modele człowieka w poezji Leopolda Staffa
Człowiek-kowal – w myśl programowego utworu Kowal L. Staffa. Nurt – nietzscheański, autorytet: Nietzsche. Koncepcja człowieka mocnego, silnej jednostki mającej wpływ na swoje życie.
Ujęcie dekadenckie – Schopenhaueryzm. Człowiek jest istotą skazaną na cierpienie, dąży do śmierci, zatopiony jest w świecie podążającym do zniszczenia. Pozostaje mu bierność i rozpacz. Wiersz – Deszcz jesienny.
Człowiek w ujęciu franciszkańskim – wolny ptak, niezwiązany majątkiem czy mieszkaniem, żyjący w zgodzie z naturą.
Model klasyczny – radosny, świadomy swojego człowieczeństwa, tradycji i wartości życia. Według klasyków człowiek jest dobry, potężny, piękny jako twór Boga. Powinien dążyć do wewnętrznej harmonii, spokoju, w ten sposób radzić sobie z tajemnicami i bólem istnienia.
Poezja
Kowala, od którego Staff rozpoczyna swą poezja, uznawano za wyzwanie rzucone światu, swego rodzaju modernistyczną Odę do młodości. Jednakże sonet ten stanowi przede wszystkim projekcję marzenia. Siła objawia się w zdolności marzenia tak potężnego i absolutnego, że znika pragnienie i sens wcielania snu w życie. Przeciwnie – czyn staje się słabością. Stąd i wpływy Nietzschego są jedynie częściowe. Poeta z niemieckiego filozofa przejmował to co, mu odpowiadało, selekcjonował rozmaite elementy potrzebne do konstrukcji samego siebie, autokreacji filozoficzno-poetyckiej.
Deszcz jesienny jest to utwór prezentujący pesymistyczne, dekadenckie nastroje epoki. Więc kreuje impresjonistyczny obraz świata, widziany przez zamazane deszczem szyby. Wiersz składa się z trzech wizji przedzielonych monotonnym, jesiennym, melancholijnym refrenem.
I – to korowód mar idących pochodem przez ogród, wśród płaczu i zawodzenia.
II – wspomnienie pogrzebu, niespełnionej miłości, tragedii pożaru i spalonych dzieci, płaczu ludzkiego.
III – to obraz diabła płaczącego, który przeszedł przez ogród i dokonał dzieła zniszczenia, lecz widząc je, przeraził się swoim czynem i zapłakał…
Nastrój podkreśla refren, sugerujący, że to tylko majaki człowieka patrzącego przez szyby i przez jesienny, miarowy deszcz… Jednak skojarzenia tak typowe dla techniki młodopolskiej oddają nastrój pesymizmu, smutku i zniechęcenia. Refren i liczne onomatopeje w efekcie dają oryginalne umuzykalnienie wiersza. Zawiera cechy typowe dla poetyki młodopolskiej: muzyczną nastrojowość (nagromadzenie wyrazów onomatopei: „deszcz dzwoni”, „jęk”), malarskość, wpływy impresjonizmu „dal ciemna”, „szaro”, „mglisto”, symbolizm „smutny szatan” jako symbol wyrządzonego przez samego siebie zła. Ukazuje humanistyczną pełnię Staffowskiego odczuwania: ulegając młodopolskim nastrojom, nie zapomina on, że na świecie zdarzają się także konkretne, mniej poetyckie tragedie „zmarł nędzarz”, „spaliły się dzieci”, „byłem na jakimś pogrzebie”.
poprzednia część: https://tczog.zsti.me/2022/03/09/tworczosc-staffa/